Myofasciale triggerpoints (MTrP’s) zijn microverkrampingen in spieren die aanvoelen als kleine pijnlijke verhardingen of ‘knoopjes’. Een triggerpoint of spierknoop kan bewegingsbeperkingen, stijfheid, krachtverlies en pijnklachten veroorzaken.
Een spier is opgebouwd uit afzonderlijke spiervezels, die in een ruststand noch uitgerekt, noch samengetrokken zijn. Een triggerpoint zorgt ervoor dat de spiervezels in rusttoestand op bepaalde punten meer samengetrokken zijn en dat de spierspanning hoger is. Hierdoor ontstaat een lokale verdikking met een slechte doorbloeding waardoor afvalstoffen zich ophopen. Een triggerpoint kan worden gezien als een spierknoop: een bundeltje spiervezels dat zich niet ontspant, maar strak aangespannen blijft.
Een triggerpoint kan een vicieuze cirkel van klachten veroorzaken. Door de pijn ontstaat er meer spierspanning; door deze verhoogde spierspanning komt er druk op kleine zenuwen, wat de pijn verergert; tevens wordt door de verhoogde spierspanning de doorbloeding van de spier minder. Aanvoer van voedingsstoffen neemt af en afvalstoffen worden slechter afgevoerd. De spier verkort zich, waardoor de beweeglijkheid van de spier vermindert en stijfheid ontstaat, wat de pijn ook weer verergert.
Een triggerpoint of spierknoop is dus een continue contractietoestand of verkramping van een gedeelte van een spier. Deze verkramping is door een ervaren therapeut te voelen als een knoop/verdikking in de spier. Deze knoop heeft ongeveer de grootte van een erwt. Een triggerpoint is niet hetzelfde als spierkramp. Je spreekt van kramp als een complete spier zich heftig samentrekt. Een triggerpoint is een verkramping van een klein deel van de spier. Een spierkramp kan zich binnen enkele minuten weer ontspannen. Triggerpoints ontspannen zich om fysiologische redenen niet zo snel en kunnen lang blijven bestaan en voortdurend pijnklachten geven.
Triggerpoints kunnen hoofdpijn, pijn in de nek en kaak, pijn in de onderrug, een tenniselleboog en andere klachten geven. Ze kunnen de oorzaak zijn van pijn in gewrichten, zoals de schouder, pols, heup, knie en enkel, die vaak worden aanzien voor artritis, tendinitis, sinusitis, artrose en gevoelloosheid in handen en voeten. Zelfs fibromyalgie kan zijn oorsprong hebben in triggerpoints.
Symptomen die door triggerpoints worden veroorzaakt komen voor in voorspelbare patronen. Als je weet waar je ze moet zoeken, zijn triggerpoints gemakkelijk te vinden en uit te schakelen. Van buitenaf zijn triggerpoints voelbaar als pijnlijke harde bobbeltjes. Wanneer er flinke druk wordt opgegeven, kan dit een uitstralende pijn opwekken in de triggerpoint zelf of in een ander deel van het lichaam.
Een spier is opgebouwd uit afzonderlijke spiervezels. In de normale ruststand is een spiervezel noch uitgerekt, noch samengetrokken. Wanneer een overbelaste spier door een microscoop wordt bekeken, blijkt dat een aantal spiervezels op een bepaald punt meer zijn samengetrokken dan in het omringende gebied. Hierdoor ontstaat een lokale verdikking en een slechte doorbloeding waardoor afvalstoffen zich ophopen. Triggerpoints houden de spiervezel op grote spanning en verkort de spier. Dit veroorzaakt een stijf gevoel in een spier en bewegingsbeperking.
Veel van alle pijnproblemen zijn terug te herleiden tot triggerpoints. Triggerpoints voelen aan als een strakke band in de spier. Zo’n triggerpoint zorgt ervoor dat de spier strak getrokken wordt, wat weer effect heeft op de peesaanhechtingen en pezen van de spier. Dit veroorzaakt weer symptomen in nabijgelegen gewrichten. In en om de aangespannen spier is de bloedcirculatie beperkt waardoor afvalstoffen niet goed kunnen worden afgevoerd en zuurstof en voedingsstoffen de spier slecht kunnen bereiken. Resultaat: verergering van de pijnklachten.
Triggerpoints zijn dus voelbare verdikkingen in het spierweefsel die plaatselijk of op een andere locatie pijn veroorzaken. Het zijn spiervezels die continue in aangespannen toestand zijn waardoor lokaal de bloedcirculatie belemmerd is en afvalstoffen zich ophopen met alle gevolgen van dien. De lokale belemmering van de bloedvoorziening naar de spierknoop zelf, zorgt ervoor dat deze spierknoop te weinig zuurstof en energie krijgt. En een spiervezel heeft energie nodig om zich te ontspannen. Hierdoor blijft de spierknoop in deze contractie toestand zitten. Door de verkramping zal de spier ook verkorten hetgeen pijn veroorzaakt aan de peesaanhechtingen.
Echter triggerpoints kunnen ook pijnklachten op een hele andere soms onverwachte plek veroorzaken. Dit noemt men afgeleide pijn, welke in voorspelbare patronen voorkomen in het lichaam. Elk triggerpoint heeft een specifiek pijn uitstralingsgebied dat in veel gevallen een ander gebied bestrijkt dan de plek van het triggerpoint zelf. Een triggerpoint in een bepaalde halsspier (scalenus spier), veroorzaakt een pijn die uitstraalt tot in de vingers. En triggerpoints in de monnikskapspier (trapezius spier), kan leiden tot hoofdpijn.
De kenmerkende symptomen van een triggerpoint:
Afgeleide pijn
Afgeleide pijn is het meest kenmerkende voor een triggerpoint. Simpel gezegd is afgeleide pijn, pijn die je voelt op een andere plaats in het lichaam. Elk triggerpoint heeft zijn eigen kenmerkende uitstralingsgebied. De triggerpoints en hun kenmerkende pijnpatronen zijn in kaart gebracht dankzij het 60 jaar durende pionierswerk van de artsen Janet Travell en David Simons. Spanningshoofdpijn, kaakpijn, oorpijn en ischias kunnen uitingen zijn van afgeleide pijn van triggerpoints. Pijn in de onderrug kan afkomstig zijn van triggerpoints in de bilspieren, buikspieren en zelfs kuiten. Afgeleide pijn is dus het belangrijkste kenmerk van een triggerpoint. Het veroorzaakt niet alleen pijn op de plek zelf, maar ook op andere plaatsen.
Samendrukken van bloedvaten en zenuwen
De triggerpoints kunnen op zenuwen drukken die in de buurt van het triggerpoint lopen. Dat leidt dan tot abnormale sensaties als doofheid, jeuk, een brandend gevoel en overgevoeligheid in de gebieden die door de zenuw worden verzorgd. Ook kan een triggerpoint een bloedvat samendrukken, waardoor bijvoorbeeld koude handen of voeten ontstaan.
Autonome effecten
Deze worden veroorzaakt door het autonome zenuwstelsel. Dit zenuwstelsel bestuurt de spieren en de klieren van het spijsverteringsstelsel, de bloedvaten, het hart, het ademhalingssysteem en de huid. Enkele bekende effecten zijn: evenwichtsstoornissen, bloeddoorlopen of heftig tranende ogen, wazig zicht, een hangend ooglid en overmatige speekselvorming.
Problemen met bewegen
Om te bewegen is het nodig dat sommige spieren zich verkorten en dat andere langer worden. Triggerpoints kunnen ervoor zorgen dat een spier beide niet graag doet. Uitrekken en samentrekken van de spier verergert de pijn, waardoor je geneigd bent steeds minder te bewegen. Doordat de aangedane spier steeds minder hoeft te doen, worden andere spieren meer belast. Op die manier ontwikkelen ook die spieren triggerpoints. Hierbij kunnen hele ledematen en soms een hele lichaamszijde betrokken raken.
Triggerpoints kunnen ontstaan in allerlei situaties waarin spieren op een onprettige manier worden gebuikt.
Samengevat kunnen dit de oorzaken zijn:
- Overbelasting van spieren door het herhaaldelijk uitvoeren van één dezelfde beweging, zelfs als ze maar een kleine belasting vergen.
- Als spieren langdurig statisch aangespannen worden.
- Als spieren gedurende een langere tijd onbeweeglijk of inactief zijn, dit bevordert het verstijven en verzwakken van spieren.
- Overbelasting van spieren door kortdurende zware inspanning (b.v. zwaar tillen, sporten, in de tuin werken).
- Overbelasting van spieren door een verkeerde houding.
- Stress, dit brengt het lichaam in een verhoogde staat van paraatheid. Dit leidt tot een verhoogde spierspanning waardoor triggerpoints sneller kunnen ontstaan.
- Plotselinge schokken, valpartijen en botsingen. Scheefstand van wervels.
Een triggerpoint kan dus ontstaan door een acute (verkeerde beweging, ongeluk) of chronische (langdurige verkeerde werkhouding) overbelasting. Meestal ontstaan klachten door een samenhang van verschillende factoren. Bijvoorbeeld: een combinatie van overbelasting van de betreffende spier (door werk of trauma etc.) met ongunstige omstandigheden zoals stress, vermoeidheid, slechte voeding, spieren die niet kunnen ontspannen etc. Soms is de oorzaak voor het ontstaan van de klacht voor een patiënt duidelijk (b.v. val van een trap) maar vaak weet men niet precies de oorzaak en zijn de klachten geleidelijk ontstaan en toegenomen
Wat zijn de gevolgen van triggerpoints?
Dat triggerpoints ten grondslag kunnen liggen aan een groot aantal aandoeningen, is als volgt te verklaren:
- Een triggerpoint in een spier houdt de gehele spier op spanning. Dit leidt tot een pijnlijke stijfheid en klachten als: stijfheid van nek en schouders, rugpijn, spierkramp, etc.
- Door hoge spanning in de spier oefent de aanhechting van de spier (pees) meer trekkracht uit op het bot wat kan leiden tot aanhechtingsproblemen. Bekend zijn de tenniselleboog, een tendinitis aan de schouder en achillespeesklachten.
- De hoge spanning in een spier die in stand wordt gehouden door aanwezige triggerpoints, kan tevens leiden tot inklemmen van andere delen zoals bloedvaten en zenuwen.
- Tenslotte kunnen triggerpoints vanwege hun afgeleide pijn de oorzaak zijn van hoofdpijn of brandende pijn aan de armen en benen of hoofd en romp.
Hoe kunnen triggerpoints het beste worden aangetoond?
De anamnese of vraaggesprek maakt een belangrijk deel uit van het aantonen van myofasciale pijn. Er moet worden geïnformeerd naar het type, de intensiteit, de duur, de frequentie en de locatie van de pijn. En tevens naar verlichtende en verergerende factoren. Het lokaliseren van de triggerpoints kan het beste gebeuren door te voelen met directe vingerdruk, vlakke palpatie of knijppalpatie waarbij een druk wordt aangehouden om uitstralende pijn te provoceren. Het stimuleren van de lokale pijn of uitstralingspijn door druk is de meest betrouwbare diagnostische methode voor het lokaliseren van triggerpoints. Er zijn een aantal symptomen die sterker wijzen op de aanwezigheid van triggerpoints, dat zijn: lokale pijn die verergert bij activiteit, lokale pijn bij druk geven, uitstralingspijn, het kunnen opwekken van een herkenbaar pijnpatroon. Het aanwezig zijn van strakke strengen in de spier, het optreden van een lokale twitch response, verminderde lenigheid en gevoeligheid van de spier wijzen in minder grote mate op het aanwezig zijn van triggerpoints.
Hoe worden triggerpoints behandeld?
Triggerpoints kunnen effectief behandeld worden met:
- Dry needling
- Shockwave therapie.
- High Intensity Laser Therapy.
Men kan triggerpoints behandelen door er een acupunctuurnaald erin te steken, hetgeen Dry needling wordt genoemd. Bij het aanprikken met een acupunctuurnaald van een triggerpoint ontstaat er een local twitch respons (een korte spiertrekking), welke even een kortdurende pijn geeft. Na een twitch ontspant de triggerpoint zich. Hieronder een filmpje van een local twitch respons
Een nieuwere behandelingsmethode om triggerpoints te behandelen is de Shockwave therapie, waarbij men gebruikt maakt van schokgolven om de triggerpoints te inactiveren.
Uniek en effectief is de combinatie van deze behandelingsmethoden, wat gebeurt tijdens de “Gecombineerde pijnbehandeling”. Door de triggerpoints effectief te behandelen kan men zien dat niet alleen de pijn in de spier zelf verbetert, maar ook de pijnklachten in het uitstralingsgebied.